Η περίοδος 1940-44, λογίζεται ως μια εκ των ενδοξότερων στιγμών στην ελληνική ιστορία. Κατά τη διάρκεια αυτής της τετραετίας, ο ελληνικός λαός αψήφησε τη δυναμική του επελαύνοντος Άξονα, πολεμώντας με σθένος τους Ιταλούς στα βουνά της Αλβανίας, γράφοντας στη συνέχεια απανωτές «χρυσές» σελίδες αντίστασης στα χρόνια της τριπλής κατοχής.
Πλάι στα εκατομμύρια Ελλήνων οι οποίοι πολέμησαν στο αλβανικό μέτωπο και αντιστάθηκαν σε όλο το μήκος και πλάτος της χώρας, ήταν (καθόλη τη διάρκεια του πολέμου) και ο Παναθηναϊκός. Οι «πράσινοι» ανταποκρίθηκαν αμέσως διαθέτοντας όλο το έμψυχο και άψυχο δυναμικό τους για λογαριασμό του αγώνα ενάντια στους κατακτητές.
Το panathinaikos24.gr παρουσιάζει μέσω ιστορικών ντοκουμέντων, τον σημαντικό ρόλο που έπαιξαν εκείνα τα δύσκολα χρόνια οι αθλητές του συλλόγου Μίμης Πιερράκος, Τάσος Κρητικός, ο παράγοντας Αντώνης Βρεττός, ο εμπνευστής του εμβλήματος, Μιχάλης Παπάζογλου, αλλά και το γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας.
Η απίστευτη ιστορία του Μίμη Πιερράκου
Ανάμεσα στους εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες οι οποίοι με το ξέσπασμα του πολέμου έσπευσαν να ενισχύσουν τη γραμμή άμυνας στα σύνορα με την Αλβανία, ήταν και ο Μίμης Πιερράκος. Ο γεννηθείς το 1909 στο Γύθειο διεθνής sποδοσφαιριστής, αποτέλεσε σημείο αναφοράς στη γραμμή κρούσης της ομάδας τη δεκαετία του ’30, κατακτώντας με το «τριφύλλι» ένα πρωτάθλημα Ελλάδας (1930) και ένα Κύπελλο (1940), όντας μάλιστα πρώτος σκόρερ στο πρωτάθλημα της ΕΠΣ Αθηνών, την περίοδο 1937-38 σημειώνοντας 18 τέρματα.
Ο άλλοτε «μπομπέρ» του Παναθηναϊκού, επιστρατεύτηκε και υπηρέτησε στο μέτωπο ως ασυρματιστής, πραγματοποιώντας μάλιστα ένα σημαντικό ανδραγάνθημα, τη μέρα η οποία έμελε δυστυχώς να είναι και η τελευταία του. Το πρωί της 16ης Νοεμβρίου ο Πιερράκος αιχμαλώτισε έναν Ιταλό αεροπόρο στη Διποταμιά της Βορείου Ηπείρου, ωστόσο λίγες ώρες αργότερα έπεσε νεκρός από τα θραύσματα μιας οβίδας προερχόμενης από το ιταλικό πυροβολικό. Η σφοδρή επίθεση των δυνάμεων του Μουσολίνι εκείνη την ημέρα, πέτυχε καίρια πλήγματα στη μονάδα του Πιερράκου, ο οποίος θάφτηκε με δεκάδες άλλους συμπατριώτες μας στην Αλβανία, λίγο έξω από το Πόγραδετς.
Το 1950, λίγα χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, ο αδερφός του αδικοχαμένου ποδοσφαιριστή, Στέφανος, συνεπικουρούμενος με τον λοχία του τάγματος και έναν κάτοικο της Διποταμιάς, εντόπισαν μετά πολλών ερευνών τον τάφο του 31χρονου ασυρματιστή. Τα οστά του μεταφέρθηκαν πίσω στην Αθήνα και ενταφιάστηκαν μετά τιμών, καλυμμένα με δύο σημαίες, της Ελλάδας και του Παναθηναϊκού στο νεκροταφείο του Ζωγράφου.
Παρακάτω παρατίθεται η επιστολή του διοικητή του Συντάγματος, η οποία ανακοίνωνε στη μητέρα του τον χαμό του Μίμη Πιερράκου
Σ’ ΣΥΝΤΑΓΜΑ Β΄ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟΥ Αρ.Πρωτ. 858 Προς Κυρίαν Πιερράκου Αθήνα
Κυρία, Το Σύνταγμα με μεγάλην θλίψην λαμβάνει την τιμήν να σας αναγγείλει ότι ο προσφιλής υιός σας δεν ζη πλέον. Φονικόν βλήμα ανάνδρου εχθρού απεστέρησε την οικογένειάν του, το Σύνταγμα, την Πατρίδα, προσφιλούς και πολυτίμου τέκνου. Εις τα ψυχάς όλων ημών μένει αλησμόνητον το αγέρωχον παράστημα, η μεγαλειώδης ψυχραιμία και ο τίμιος ηρωϊσμός του εκλιπόντος υιού σας.Ήρωες, ωσάν τον Μίμη Πιερράκον δεν αποθνήσκουν, αλλά ζουν εις τα καρδίας όλων των Ελλήνων και ως λαμπρός φάρος καταυγάζουν την οδόν της Δόξης και της Νίκης της μεγάλης μας Πατρίδος.Ο Πανάγαθος Θεός ας απαλύνη την καρδίαν δεινώς τρωθείσης μητρός, αδελφών και συγγενών και ας ελαφρύνει την γην ήτις τον εδέχθη εις μνήνην αιωνίαν.
Εν ΤΤ 212 τη 16η Δεκεμβρίου 1940 Ο Διοικητής του Συντάγματος»
Ο φιλότεχνος αντιστασιακός Παπάζογλου
Η ανήσυχη και καλλιτεχνική προσωπικότητα του Μιχάλη Παπάζογλου του έδωσε το δικαίωμα να μείνει στην ιστορία. Ο «πατέρας» του εμβλήματος του Παναθηναϊκού, ο άνθρωπος που φιλοτέχνησε το γνωστό σε όλους μας πράσινο τριφύλλι, αναδείχθηκε σε εξέχουσα μορφή της εθνικής αντίστασης στα χρόνια της κατοχής. Την τριετία 1941-44, οι συνθήκες μετέτρεψαν τον Παπάζογλου από επιφανή καλλιτέχνη σε δεινό… σαμποτέρ! Όντας μέλος του αντιστασιακού πυρήνα του Γεωργίου Ιβανώφ (ιδρυτής του Ηρακλή Θεσσαλονίκης), έλαβε μέρος σε δύο επιτυχημένες επιχειρήσεις εναντίον των Γερμανών. Στην πρώτη κατέστρεψαν ολοσχερώς μαζί με τους συνεργάτες του τρία αεροπλάνα της περίφημης Βέρμαχτ, ενώ βύθισαν με νάρκες τρία πολεμικά πλοία.
Η αντιστασιακή δράση του Παπάζογλου, κέντρισε (όπως ήταν φυσικό) την προσοχή των Γερμανών, οι οποίοι τον συνέλαβαν τον Δεκέμβριο του 1942, έπειτα από αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες, οδηγώντας τον στις περίφημες φυλακές Αβέρωφ. Ωστόσο, οι πιέσεις που ασκήθηκαν από την πλευρά διαφόρων επιφανών στελεχών του ελληνικού αθλητισμού, έπεισαν τους κρατούντες να τον απαλλάξουν, έχοντας τον υπό καθεστώς κατ’ οίκον περιορισμού.Στη συνέχεια, κατάφερε να ξεφύγει από τη δύσκολη αυτή κατάσταση, πείθοντας τους Γερμανούς να τον στείλουν για ιατρικές εξετάσεις στο Αιγινήτειο νοσοκομείο, καθώς παρίστανε με επιτυχία τον φρενοβλαβή. Εκεί, κατάφερε να αποδράσει από την επιτήρηση των κατακτητών, με τη βοήθεια δύο εξέχουσων Παναθηναϊκών μορφών, του ιδρυτή του συλλόγου Γιώργου Καλαφάτη και του Δημήτρη Γιαννάτου.
Έχοντας καταφέρει να ξεφύγει προσωρινά από τις Αρχές, ο Παπάζογλου συνέχισε να προσφέρει (στο μέτρο του δυνατού) τις υπηρεσίες του στον απελευθερωτικό αγώνα, χωρίς ωστόσο να έχει στο πλάι του τους Ιβανώφ και Γιαννάτο που δεν κατάφεραν να αποφύγουν το εκτελεστικό απόσπασμα λίγους μήνες νωρίτερα (1943). Παρόλα αυτά, ο ίδιος συνελήφθη για δεύτερη φορά από τους Γερμανούς, το καλοκαίρι του 1944 οι οποίοι τον οδήγησαν στην απομόνωση των φυλακών Αβέρωφ, γλιτώνοντας εκ νέου τη σίγουρη εκτέλεση του το Σεπτέμβριο του ιδίου έτους. Τρεις υπενωμοτάρχες συνέδραμαν στη φυγάδευσή του, παραμένοντας κρυμμένος μέχρι το τέλος της κατοχής, ένα μήνα αργότερα.
Η Λεωφόρος της αντίστασης
Από τη στιγμή των εγκαινίων της (1924) και καθόλη τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, η φυσική έδρα του Παναθηναϊκού, η γνωστή σε όλους μας Λεωφόρος, χαρακτηριζόταν (όχι άδικα) ως ένα γήπεδο «στολίδι» για εκείνη την εποχή. Κατείχε τα πρωτεία όσον αφορά την προσέλευση θεατών (6.000) και τη δομή της κερκίδας (η πρώτη έδρα με τσιμεντένιες θέσεις), ενώ από το 1931 αποτελούσε την έδρα της εθνικής μας ομάδας. Επιπροσθέτως το συγκεκριμένο γήπεδο ανακαινίστηκε πλήρως επί δημαρχίας Κωνσταντίνου Κοτζιά (1936).
Η έναρξη του πολέμου, άλλαξε όπως ήταν φυσικό τη χρηστικότητα του εν λόγω γηπέδου. Η έδρα του Παναθηναϊκού επιτάχθηκε από τους Γερμανούς κατακτητές, οι οποίοι αφού πρώτα λεηλάτησαν τα πάντα στο πέρασμά τους (όπως φαίνεται και στην παρακάτω φωτογραφία) την αξιοποίησαν διοργανώνοντας μεταξύ τους δεκάδες φιλικές αναμετρήσεις, αλλά και για διάφορους άλλους σκοπούς.
Όλα αυτά συνέβαιναν στο προσκήνιο, καθώς στο παρασκήνιο, χτυπούσε η «καρδιά» της εθνικής αντίστασης. Κάθε μυστική γωνία και δυσπρόσιτο πέρασμα εξυπηρέτησε την εγκατάσταση ραδιοφώνων, τα οποία μετέδιδαν υπό άκρα μυστικότητα τα προγράμματα και τις εκπομπές των συμμαχικών δυνάμεων. Επίσης στους ίδιους χώρους λειτουργούσε και ένας πολύγραφος στον οποίο τυπώνονταν και κυκλοφορούσαν σε όλη την πρωτεύουσα, πλήθος παράνομων προκηρύξεων.
Ιθύνοντας νους αυτού του εγχειρήματος ήταν ο διευθυντής του γηπέδου, Αντώνης Βρεττός. Εκείνος μάλιστα, έμελε να είναι πρωταγωνιστής σε ένα αξιόλογο ιστορικό γεγονός το οποίο μνημονεύεται από ελάχιστους. Έχοντας αψηφήσει την απαγόρευση της κυκλοφορίας το προηγούμενο βράδυ, έφυγε κρυφά από το σπίτι του και δίχως να γίνει αντιληπτός έφτασε στο γήπεδο όπου και διανυκτέρευσε. Με το που ξημέρωσε, χωρίς χρονοτριβή, ύψωσε στο υψηλότερο σημείο του γηπέδου της Λεωφόρου την πρώτη ελληνική σημαία της ελεύθερης Ελλάδας, στις 8 Οκτωβρίου του 1944. Λίγο νωρίτερα, είχε φροντίσει να γράψει με κιμωλία σε έναν μαυροπίνακα την εξής ανακοίνωση: «την προσεχή Κυριακή, μέγας ποδοσφαιρικός αγών, Παναθηναϊκού – Αγγλικής Αεροπορίας. Ζήτω η Ελευθερία!».
Ξεκίνησε για φιλικό, κατέληξε σε διαδήλωση!
Η Λεωφόρος έμελε να πρωταγωνιστήσει στη δεύτερη μεγαλύτερη αντιπολεμική διαδήλωση του αθηναϊκού λαού από πλευράς συμμετοχής, ένα χρόνο πριν τη μεγαλειώδη προσέλευση του στην κηδειά του μεγάλου ποιητή Κωστή Παλαμά, το 1943.
Την άνοιξη του 1942, οι αρχηγοί των προπολεμικών ομάδων του Παναθηναϊκού (Κρητικός) και της ΑΕΚ (Μαρόπουλος), πήραν πρωτοβουλία για τη διεξαγωγή φιλικής αναμέτρησης μεταξύ των δύο συλλόγων, με σκοπό την ενίσχυση των εκατοντάδων αθλητών που νοσηλεύονταν στο νοσοκομείο Σωτηρία, απέναντι από το γήπεδο του τριφυλλιού. Η ιδέα αυτή βρήκε αμέσως ανταπόκριση στους υπόλοιπους ποδοσφαιριστές, ενώ η ταχεία διάδοσή του προς τον υπόλοιπο λαό είχε ως αποτέλεσμα να γεμίσει ασφυκτικά το γήπεδο την ημέρα του αγώνα.
Ποιος θα περίμενε πως οι 15.500 φίλαθλοι που βρέθηκαν από νωρίς στις εξέδρες του (επιταγμένου από τους κατακτητές) γηπέδου θα μετατρέπονταν εντός ολίγων λεπτών σε… διαδηλωτές! Οι Γερμανοί, έχοντας πληροφορηθεί μέρες πριν τους σκοπούς για τους οποίους θα διεξαγόταν η αναμέτρηση, άσκησαν βέτο στην πρόθεση της ενίσχυσης των νοσούντων του «Σωτηρία». Παράλληλα, θέλησαν να αναμειχθούν και στον ορισμό του διαιτητή, επιλέγοντας έναν δικό τους άνθρωπο, αξιωματικό των δυνάμεων κατοχής από την Αυστρία.
Η εξέλιξη αυτή εξόργισε (όπως ήταν φυσικό) τους Κρητικό και Μαρόπουλο που αποφάσισαν να αναβάλλουν το παιχνίδι. Οι δύο αρχηγοί, μαζί με το υπόλοιπο ρόστερ βγήκαν στον αγωνιστικό χώρο, χαιρέτησαν το ενθουσιασμένο πλήθος και αντί για τη σέντρα επέλεξαν να κατευθυνθούν προς τις εξέδρες ενημερώνοντας το πλήθος για τους λόγους αναβολής της αναμέτρησης. Λίγη ώρα αργότερα, οι θεατές, εξαγριωμένοι και αυτοί με τη σειρά τους, άφησαν τις θέσεις τους και αφού έκαναν «άνω κάτω» το γήπεδο, προχώρησαν σε μια μεγαλειώδη διαδήλωση.
Η μεταπολεμική μαρτυρία του Κλεάνθη Μαρόπουλου, περιγράφει με παραστατικό τρόπο τα όσα έγιναν εκείνο το απόγευμα στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας: «Βγήκαμε στον αγωνιστικό χώρο και οι δύο ομάδες μαζί, χαιρετίσαμε τους φιλάθλους, κι αντί ν’ αρχίσουμε τον αγώνα, ανεβήκαμε στις εξέδρες κι αρχίσαμε να εξηγούμε στον κόσμο τι ακριβώς είχε γίνει. Ο κόσμος δέχτηκε τις εξηγήσεις μας. Αυτό που επακολούθησε δεν μπορούσαμε να το φανταστούμε. Αγανακτισμένοι οι φίλαθλοι όρμησαν στον αγωνιστικό χώρο και κυριολεκτικά δεν άφησαν τίποτε όρθιο. Οι ξύλινες εξέδρες ξηλώθηκαν, τα δοκάρια ξεριζώθηκαν, συνθήματα υπέρ των ποδοσφαιριστών. Τα επεισόδια πήραν έκταση και γρήγορα σχηματίστηκε αντιφασιστική διαδήλωση, που έφτασε μέχρι την Ομόνοια. Οι φίλαθλοι-διαδηλωτές διαλύθηκαν μόνο με την εμφάνιση των γερμανικών δυνάμεων Κατοχής…»
