Έχουν περάσει μόλις λίγοι μήνες από τη στιγμή που ήρθε στο «φως» η πρώτη έκδοση του πολυτελούς λευκώματος «Και Χιλιάδες Τίτλοι», ενός βιβλίου το οποίο καταγράφει προσεγμένα τους τίτλους που έχει κατακτήσει ο «σύλλογος μεγάλος» στα 109 χρόνια ιστορίας του, σε κάθε άθλημα.
Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, το λεύκωμα αυτό «αγκαλιάστηκε» θερμά από τον κόσμο της ομάδας, που ξεφυλλίζοντας τις 472 σελίδες του, έχει την δυνατότητα να έρθει σε επαφή με άγνωστες, μέχρι πρότινος, πληροφορίες και λεπτομέρειες που αφορούν την ιστορία του συλλόγου.
Το Panathinaikos24.gr συνάντησε τον Ανδρέα Οικονόμου, ιστορικό και μέλος της συγγραφικής ομάδας του λευκώματος, ο οποίος μοιράστηκε μαζί μας τη διαδρομή από τις ατελείωτες ώρες ερευνών στις αποθήκες ομοσπονδιών μέχρι την επίσημη παρουσίαση του βιβλίου στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Ακολουθώντας πιστά την χρονική πορεία των γεγονότων, η πρώτη ερώτηση προς τον Ανδρέα Οικονόμου ήταν το πως έφτασε να αποτελεί μέλος της ομάδας η οποία επιμελήθηκε το λεύκωμα.
«Από μικρός είχα μία αγάπη προς την ιστορία και ταυτόχρονα προς τον Παναθηναϊκό. Οι σπουδές μου δεν ήταν πάνω σε αυτό το κομμάτι (σπούδασα γεωλογία), αλλά η αγάπη μου για τα παραπάνω με οδήγησε σιγά σιγά προς αυτήν την κατεύθυνση. Στην αρχή, ξεκοκκάλιζα κάθε ιστορική πληροφορία που έβρισκα από τις εφημερίδες αλλά και το διαδίκτυο. Στη συνέχεια, οι σπουδές δημοσιογραφίας που ακολούθησα, μετά τη Γεωλογία, με έφεραν κοντά στον Ανδρέα Μπόμη ο οποίος με βοήθησε δίνοντας μου πρόσβαση σε ένα μεγάλο κομμάτι του αρχείου του.
Έπειτα, γνωρίζοντας τα υπόλοιπα παιδιά της συγγραφικής ομάδας, κατάλαβα πως δεν ήμουν ο μόνος που είχε πάθος με την ιστορία και την καταγραφή. Η πρώτη μας διαπίστωση ήταν πως ήταν αδύνατη η συλλογή και η καταγραφή των πληροφοριών που χρειαζόμασταν από ένα μόνο άτομο, αλλά με την συνεργασία πολλών το αποτελέσμα θα ήταν άκρως θετικό».
Χρειάστηκε ωστόσο αρκετός χρόνος και κόπος ώστε να μπει το «νερό στ’ αυλάκι» και να αποτυπωθούν στο χαρτί οι ατελείωτες ώρες έρευνας και αναζήτησης. Ο Ανδρέας Οικονόμου, εξήγησε πως η εύρεση και η συλλογή των στοιχείων πραγματοποιήθηκε με κάθε πιθανό αλλά και… απίθανο τρόπο.
«Η έρευνα ξεκίνησε περίπου πριν από δέκα χρόνια από τον Αριστοτέλη Μπενόγλου. Όταν γνωριστήκαμε μαζί του και τα υπόλοιπα παιδιά της συγγραφικής ομάδας, αποφασίσαμε να βρούμε όλους τους τίτλους του Παναθηναϊκού.
Αυτό σήμαινε πως έπρεπε να ερευνήσουμε όλα τα αρχεία των ομοσπονδιών, να ξεκοκκαλίσουμε όλες τις προπολεμικές και μεταπολεμικές πολιτικές και αθλητικές εφημερίδες, αλλά και αρχεία συλλόγων, τροπαιοθήκες, συλλογές ερευνητών και παλαιμάχων. Μέσα από όλη αυτή την έρευνα συνειδητοποιήσαμε πως οι τίτλοι ήταν απλώς ένα πολύ μικρό κομμάτι της ιστορίας.
Επίσης, ήταν πολύ σημαντικό το γεγονός πως όλα τα τρόπαια που βλέπεις τα ανακαλύψαμε στις αποθήκες των παλιών γραφείων του Ερασιτέχνη, μέσα σε κούτες, σφραγισμένες επί δεκαετίες. Παράλληλα, βρήκαμε αρκετά έγγραφα του συλλόγου από τα οποία προέκυπταν τίτλοι αλλά και δεκάδες ωραίες ιστορίες. Μέσω αυτής της διαδικασίας κατορθώσαμε να εντοπίσουμε κομμάτι ξεχασμένων τίτλων».
Προτού προχωρήσει περαιτέρω, η συντακτική ομάδα έπρεπε να δώσει τον σαφή προσδιορισμό της έννοιας «τίτλος».
«Το δύσκολο κομμάτι της υπόθεσης ήταν ο ακριβής προσδιορισμός του τι είναι τίτλος και τι όχι. Είχε καθιερωθεί ότι τίτλος είναι ότι κατακτείται σε επίπεδο ανδρών ή γυναικών. Κι όμως, τίτλο αποτελεί η κατάκτηση τροπαίου από αθλητές κάθε ηλικίας, ενώ επίσημος είναι όταν έχει διοργανωθεί ή προκηρυχθεί από ομοσπονδία. Τίτλος είναι όταν η προσπάθεια των αθλητών καταλήγει σε μετάλλιο, σε τρόπαιο, σε πρωτιά».
Εν τέλει, τα αποτελέσματα της δεκαετούς έρευνας αποτυπώθηκαν στο χαρτί και βγήκαν στη δημοσιότητα λίγο πριν το τέλος του 2016, με την αρωγή και την υποστήριξη του συλλόγου, γεγονός που, κατά τον κ. Οικονόμου έπαιξε καθοριστικό ρόλο.
«Αισθανόμαστε τυχεροί καθώς βρήκαμε τις βάσεις ώστε να μπορέσει να αποτυπωθεί στο χαρτί . Τόσο ο κύριος Μιχαλαριάς όσο και ο κύριος Μπαλτάκος αγκάλιασαν σε πολύ μεγάλο βαθμό την προσπάθεια της έρευνας και εν τέλει της ανάδειξης της πραγματικής ιστορίας του συλλόγου.
«Παράλληλα, αισθανόμαστε πολύ όμορφα για την άμεση αποδοχή του βιβλίου, το οποίο βγήκε πρόσφατα και σε δεύτερη έκδοση, από τις εκδόσεις 1908, δείγμα του ότι ο κόσμος αγκάλιασε την προσπάθεια αυτή».
«Χαιρόμαστε ιδιαίτερα που έχουμε βάλει τον κόσμο στο κλίμα της καταμέτρησης τίτλων με βάση το βιβλίο. Είδαμε ότι όλος αυτός ο κόπος έβαλε τις βάσεις ώστε να μετράμε σωστά τους τίτλους του συλλόγου. Έπειτα, υπάρχει και μία ανυπομονησία από πλευράς κόσμου ο οποίος λέει «άντε να δούμε ποιος θα είναι ο επόμενος, ποιος θα κατακτήσει τον 1500ο τίτλο».
Στη συνέχεια, ζητήσαμε από τον Ανδρέα Οικονόμου να αναδείξει το αγαπημένο του κομμάτι από την 109αχρονη ιστορία του συλλόγου:
«Για μένα το αγαπημένο μου κομμάτι είναι η περίοδος. 1914-1922. Εκείνα τα χρόνια ήρθαν στον Παναθηναϊκό μερικές λαμπρές προσωπικότητες, όπως ο Νικολαΐδης, ο Καλαφάτης, ο Παπάζογλου, ο Πανουργιάς.»
Αυτοί οι άνθρωποι παρέμειναν ενεργοί στον τομέα του ελληνικού αθλητισμού καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, αλλά ήταν πρώτα αθλητές του συλλόγου και ύστερα έγιναν παράγοντες. Είναι αυτοί που έδωσαν στον Παναθηναϊκό τον χαρακτήρα που κουβαλά μέχρι σήμερα, του πρωτοπόρου σωματείου, του πρωταγωνιστή και του καινοτόμου στα πεπραγμένα».
Η καινοτόμα και πρωτοπόρα φύση του Παναθηναϊκού, εκφράστηκε και μέσω του «Και Χιλιάδες Τίτλοι», της πρώτης επίσημης προσπάθειας καταγραφής των τίτλων από ελληνικό σύλλογο. Η επιθυμία που εξέφρασε ο Ανδρέας Οικονόμου, μιλώντας εκ μέρους της συντακτικής ομάδας, είναι να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους και οι υπόλοιποι σύλλογοι:
«Εμείς ευελπιστούμε να μιμηθούν το παράδειγμά μας και τα υπόλοιπα ιστορικά σωματεία. Γιατί όχι και ο Ολυμπιακός; Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να δούμε μία δική του έρευνα κάποια στιγμή. Δεν μας αφορά η θέση του συλλόγου τους σε επίπεδο τίτλων. Εμάς μας ενδιαφέρει η ιστορία του Παναθηναϊκού, όμως για να μπορέσουμε να έχουμε ολοκληρωμένη την ιστορία του ελληνικού αθλητισμού, θα ήταν ευχής έργον αν ακολουθήσουν τα δικά μας μονοπάτια και οι υπόλοιποι σύλλογοι».
Στην ερώτηση για το εάν υπάρχει οτιδήποτε που να έχει προκαλέσει τον προβληματισμό, ίσως και την πικρία εκείνου αλλά και σύσσωμης της συντακτικής ομάδας, η απάντηση ήταν αφοπλιστική. Για τον Ανδρέα Οικονόμου αλλά και τα υπόλοιπους συγγραφείς του λευκώματος, η αντιμετώπιση της Wikipedia στο ζήτημα των τίτλων, αποτελεί «βραχνά»:
«Ως συντακτική ομάδα εκφράζουμε τον έντονο προβληματισμό μας για την αντιμετώπιση της Wikipedia, της μεγαλύτερης διαδικτυακής εγκυκλοπαίδειας παγκοσμίως, προς τον Παναθηναϊκό και την ιστορία του. Γράφονται ορισμένα πράγματα τα οποία δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα και παραχαράσσεται με βίαιο τρόπο η ιστορία του συλλόγου.
Υπάρχουν δημοσιευμένα, μέσω του «Και Χιλιάδες Τίτλοι» όλα τα δεδομένα για τους τίτλους του Παναθηναϊκού, με ντοκουμέντα, αποδείξεις και ισχυρά πειστήρια, αλλά αγνοούνται από τους διαχειριστές της σελίδας με προκλητικό τρόπο. Όταν κάποιος θελήσει να αλλάξει τα δεδομένα αυτά λαμβάνει την απάντηση των επιμελητών πως «δεν ασχολούμαστε με ένα οπαδικό βιβλίο».
Προφανώς και το βιβλίο μας δεν είναι οπαδικό. Είναι μία ιστορική μελέτη, όπου κάθε ένας τίτλος τεκμηριώνεται πλήρως με παραπομπές, ντοκουμέντα και επεξηγήσεις, με τρόπο που δεν είναι εφικτό να αμφισβητηθεί. Συνεπώς, εξετάζουμε σοβαρά το ενδεχόμενο να αντιδράσουμε ακόμα και επίσημα, με τρόπο που θα συζητηθεί, απέναντι σε οποιονδήποτε διαστρεβλώνει την ιστορική πραγματικότητα.
Εμείς είμαστε αυτοί που καταγράφουμε, δεν γράφουμε ιστορία. Την ιστορία την γράφουν οι αθλητές, οι παράγοντες, οι προπονητές, οι έφοροι. Η δική μας δουλειά είναι να καταγράφουμε αυτήν την πορεία και ως συνέπεια να μείνει στην ιστορία ως παρακαταθήκη».
Το δεκαετές ταξίδι μίας ιδέας η οποία έγινε πράξη μετά πολλών ερευνών ολοκληρώθηκε με τον ενδεδειγμένο τρόπο. Η επίσημη παρουσίαση του «Και Χιλιάδες Τίτλοι», δεν αποτέλεσε μία απλή παρουσίαση ενός βιβλίου, αλλά μία άκρως Παναθηναϊκή γιορτή που φιλοξενήθηκε το βράδυ της 7ης Μαρτίου σε έναν ιστορικό χώρο, το Μουσείο της Ακρόπολης.
«Το γεγονός πως βρεθήκαμε σε αυτόν τον χώρο μας προκάλεσε δέος. Όταν βρισκόμασταν σε συζητήσεις για το μέρος το οποίο θα φιλοξενήσει την εκδήλωση, η επιθυμία όλων ήταν να επιλεγεί ένα μέρος συμβολικό, ώστε να τονιστεί το γεγονός πως ο Παναθηναϊκός είναι η ομάδα της πόλης των Αθηνών. Η επιλογή του Μουσείου της Ακρόπολης έγινε με βάση τα παραπάνω κριτήρια και χάρη στη βοήθεια αρκετών φίλων του συλλόγου οι οποίοι έδωσαν οικονομική αλλά και ηθική στήριξη για την τέλεση της εκδήλωσης»
Όταν ζητήσαμε από τον Ανδρέα Οικονόμου να ξεχωρίσει την αγαπημένη του στιγμή από εκείνη τη βραδιά, ο ίδιος επέλεξε το κλείσιμό της, όταν σύσσωμη η αίθουσα, με μπροστάρηδες τους παλαίμαχους, τραγούδησε τον ύμνο του συλλόγου.
«Η αγαπημένη μου στιγμή από την εκδήλωση στην Ακρόπολη ήταν αυτή του ύμνου στο κλείσιμο. Ήταν μεγάλη η πίεση κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, ώστε να κυλήσουν όλα ομαλά, λόγω της ιδιαιτερότητας του χώρου αλλά και των άσχημων καιρικών συνθηκών που επικρατούσαν εκείνη την ημέρα. Όλη αυτή η πίεση, αποσυμπιέστηκε όταν είδαμε μπροστά μας τους παλαίμαχους να τραγουδούν τον ύμνο του συλλόγου αγκαλιασμένοι. Τη στιγμή της ανάκρουσης του ύμνου ένιωσα πως έκλεισε ένα μεγάλο κεφάλαιο, μία δουλειά δέκα ετών η οποία «σφραγίστηκε» με τον καλύτερο τρόπο».
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, εκφράστηκε από πολλά «χείλη» η επιθυμία, ίσως και ανάγκη ύπαρξης ενός μουσείου για τον Παναθηναϊκό, οπότε ήταν αναπόφευκτη η συγκεκριμένη ερώτηση προς τον Ανδρέα Οικονόμου.
Θεωρώ απαραίτητη τη δημιουργία ενός Παναθηναϊκού μουσείου. Ο Παναθηναϊκός είναι από τους ελάχιστους συλλόγους με τεράστια ιστορική παρακαταθήκη αλλά και συνέχεια, γνωστός σε παγκόσμια κλίμακα, ο οποίος δεν διαθέτει δικό του μουσείο. Προφανώς είναι πολύ δύσκολη η εκκίνηση ενός τέτοιου εγχειρήματος αυτή την εποχή, καθώς οι οικονομικές συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές.
Ωστόσο, εάν κάποια στιγμή στο μέλλον υπάρξει αυτή η δυνατότητα, θεωρώ πως η δημιουργία ενός «πράσινου» μουσείου θα πρέπει να είναι το κύριο μέλημα. Μάλιστα, εάν ανεγερθεί αυτό το μουσείο, προσωπικά μπορώ να εγγυηθώ πως θα είναι ένας από τους πιο ενδιαφέροντες χώρους όσον αφορά τον αθλητισμό. Υπάρχουν εκατοντάδες κειμήλια και εκθέματα, που δεν διαθέτει κανένας άλλος αθλητικός σύλλογος στην Ελλάδα και είναι ικανά να συνθέσουν ένα μουσείο το οποίο θα ξεφύγει από τα όρια του Παναθηναϊκού, απεικονίζοντας ουσιαστικά την ιστορία του ελληνικού αθλητισμού».
Κλείνοντας, ζητήσαμε από τον κύριο Οικονόμου την άποψή του για το μέλλον του συλλόγου, με τον ίδιο να εκφράζει την αισιοδοξία του, παρά το γεγονός πως ο Παναθηναϊκός δεν διάγει και τις καλύτερες ημέρες του.
«Ως ιστορικός, παραμένω αισιόδοξος, παρ’ όλες τις δυσκολίες που υπάρχουν στον σύλλογο, κυρίως λόγω οικονομικών. Ο Παναθηναϊκός έχει αποδείξει στο πέρας 109 ετών ιστορίας ότι έχει ξεπεράσει πολύ μεγαλύτερες κρίσεις από τη σημερινή και προχωρά ακάθεκτος προς το μέλλον.
Υπήρξαν, για παράδειγμα, μέρες που οι αθλητές του συλλόγου ζητιάνευαν για να φάνε ένα κομμάτι ψωμί κατά τη διάρκεια της κατοχής και πολλά παρόμοια περιστατικά, ωστόσο ο σύλλογος είναι ακόμη εδώ και συνεχίζει. Είμαι σίγουρος πως ο σύλλογος θα βρει τον τρόπο να ξεπεράσει όλα του τα προβλήματα».
